Siyasi Durum:

Anayasaya göre yönetim şekli Cumhuriyet/Başkanlık olup, devlet yapılanması eyaletlerden oluşmaktadır. Cumhurbaşkanı Salva Kiir Mayardit ve Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcısı Dr. Riek Machar Teny arasında çıkan anlaşmazlıklar nedeniyle 2013 ve 2016 yıllarında ülkede iç savaş yaşanmıştır.

Ülkede barışın sağlanabilmesi amacıyla bölgesel kuruluşlar ve devletler ile uluslararası kuruluşların bugüne kadar çok sayıda girişimi olmuştur. Cumhurbaşkanı Mayardit ve Cumhurbaşkanı eski Yardımcısı Machar son olarak Güney Sudan’ın da üyesi olduğu Hükümetlerarası Kalkınma Otoritesi’nin (IGAD) himayesinde 12 Eylül 2018’de Addis Ababa’da yeniden bir araya gelerek, “Güney Sudan’daki Çatışmanın Çözümüne İlişkin Yeniden Canlandırılmış Anlaşma’yı (R-ARCSS)” imzalamıştır. Nihai Barış Anlaşmasında, ateşkese uyulması, çatışmaların durdurulması, barış ve güven ortamının tesisi, kalıcı barışın tesisi yönünde savaşan tarafların egemen oldukları bölgelerde halkı barış ve uzlaşı koşullarına hazırlaması yer almıştır.

Anlaşma hükümleri ayrıca, tüm siyasi eğilimleri içerecek şekilde üç yıl sürecek yeni bir geçiş dönemi hükümeti tesis edilmesi, bu süre sonunda seçimlere gidilmesini öngörmektedir. Eyalet sayı ve sınırlarına ilişkin sorunlar teknik bir komiteye havale edilmekte, Cumhurbaşkanı Mayardit’in geçiş dönemindeki hükümette görevinin devam etmesi, birinci yardımcılığına Machar’ın getirilmesi, bakanlık sayısının arttırılması, siyasi gruplara oransal dağılım uygulanması taahhüt edilmektedir.

Mayıs 2019’da kurulması gereken Geçiş Koalisyon Hükümetinin kurulması, R-ARCSS kapsamındaki gerekli güvenlik teminatlarının yerine getirilmediği gerekçesiyle önce 6 ay ötelenerek 12 Kasım 2019’a, daha sonra 22 Şubat 2020 tarihine bırakılmış ve anılan tarih itibariyle Geçiş Koalisyon Hükümeti kurulmuştur.

Ekonomik Durum:

Kamu harcamalarına ilişkin verilerin 2017 yılından bu yana açıklanmadığı ve Mart 2018'de resmen mali iflasını açıklamış olan dünyanın en az gelişmiş ülkelerinden biri olan Güney Sudan ekonomisine ilişkin sağlıklı veri bulunmamaktadır. 13.262.184 nüfuslu ülkenin 11,8 milyar Dolarlık gayri safi yurtiçi hasılasının (GSYİH) yüzde 70’ini petrol, yüzde 10’unu tarım, yüzde 7’sini imalat, yüzde 6,1’ini hizmet sektörü ve geri kalanını ise diğer sektörel faaliyetlerin oluşturduğu öngörülmektedir. Dünyada ekonomisi petrole en bağımlı ülke olan Güney Sudan’ın GSYİH’sı 2017 yılında yüzde 6,3 oranında azalmış, küresel petrol fiyatlarındaki hafif toparlanmanın desteklenmesiyle bu azalış 2018 yılında yüzde 3,8 olarak gerçekleşmiştir. Gelir vergisindeki artış, yüksek enflasyon, iç savaşın uzantısı çatışmalar, petrol üretiminde yaşanan kesintiler, petrol fiyatlarındaki düşüş ve zayıf tarımsal üretim GSYİH’daki düşüşlerde etkili olmaktadır. Ayrıca, 2018 yılı itibarıyla ülkede kişi başına düşen milli gelir 240 Dolar, enflasyon oranı yüzde 104,1’dir. Ülkenin toplam ihracatı 3 milyar Dolar, ithalatı ise 1,05 milyar Dolar’dır.

Dünya Bankası, Covid-19 nedeniyle Sahraaltı Afrika’da 25 yıl sonra ilk kez ekonomik durgunluk yaşanmasını beklemektedir. Salgının ilk aylarında petrol fiyatlarında yaşanan hızlı düşüşün, dışa bağımlı, gayri safi yurt içi hasılasının (GSYİH) yüzde 80'i vebütçe gelirlerinin yüzde 90'ı petrole dayanan ekonomiyi olumsuz etkilemesi kaçınılmazdır.Güney Sudan ekonomisinin 2020-2021 mali yılında yılında yüzde 3,4 küçülmesi beklenmektedir.

Ülkede güvenilir bir bankacılık şistemi bulunmamaktadır. Bunun yanısıra, birçok ülkede bulunan banka ve finans kuruluşları Güney Sudan’ın Sudan’dan 2011 yılında bağımsızlığını kazanan bir devlet olduğu ayrımına henüz varmamış ve bu hususta veri tabanlarını güncellenememiştir. Bu bağlamda, Sudan’ın yakın zamana kadar ABD’nin terörizmi destekleyen ülkeler listesinde yer alması nedeniyle, ABD yaptırımlarına konu olmak istemeyen finans kuruluşları Sudan’la karıştırdıkları Güney Sudan’da adres kaydı bulunan kişilerin bankacılık işlemlerini durdurup hesaplarını bloke edebilmekteydi. Ayrıca, Güney Sudanlı bazı siyasetçi, bürokrat ve iş insanlarına yönelik olarak ABD, AB ve BM Güvenlik Konseyi tarafından yaptırımlar uygulanmaktadır. Son dönemde, yaptırımların etkinliğini arttırmak ve yaptırım listesindeki kişilerin ABD finans piyasalarına erişimini tamamen engellemek amacıyla ABD tarafından ön alıcı tedbir kararları alınmaya başlanmıştır. Ancak, bu kararların hayata geçirilmesinden uluslararası bankacılık işlemi yapan Güney Sudan’da yerleşik birçok kişinin etkilenmeye başladığı ve yaptırımlara konu olmayan kişilerin bile Güney Sudan’da yerleşik olmaları nedeniyle banka ve kredi kartı hesaplarının bloke edilmeye başlandığı bilinmektedir. Ayrıca, BM Güvenlik Konseyi tarafından Güney Sudan’a silah ambargosu uygulanmaktadır.

Yukarıda sayılan nedenlerle dünya ekonomisiyle bütünleşme noktasında büyük sorunları bulunmakla birlikte Güney Sudan, zengin petrol kaynakları, tarıma elverişli arazileri ve dünyanın en genç nüfusuna sahip olması nedenleriyle, içinden geçmekte olduğu kırılgan barış sürecini tamamlaması ve ülkede istikrarın sağlanması halinde, uzun vadede önemli bir ihracat pazarı haline gelebilecektir.

Genel Şartlar, Sığınmacı Sorunları ve Sağlık Koşulları:

Güney Sudan’ın nüfusu tahminen 13.262.184’tür (2019 Mayıs). Ülkede belediye hizmeti ve şehircilik yapılanması yoktur. Elektrik, su şebekesi, sabit telefon hattı, asfalt yol, kaldırım, kanalizasyon, aydınlatma hizmeti bulunmamaktadır.

1,2 milyon nüfus açlık sınırının altındadır (ölümlerin başlama eşiği); 2 milyon kişi açlık sınırında; 6 milyon kişi açlık sınırına yaklaşmaktadır. (Ülke nüfusun yüzde 70’i günde 1 öğün gıda bulabilmekte, günlük standart kalorinin ancak yüzde 40’ına ulaşabilmektedir.) 7,6 milyon nüfus insani (gıda, ilaç, barınak) yardımına muhtaçtır.

1,5 milyon çocuk açlık sınırında olup, acilen gıda desteği gerekmekte, 3 milyon çocuk kötü beslenmekte (günde 1 öğün) ; 2,4 milyon çocuk ise evinden uzakta olup, 2 milyon çocuğun eğitime erişimi yoktur.

3 milyon kişi gelişmiş komşu ülkelerde (Uganda, Etiyopya ve Kenya) sığınmacı; 4 milyon kişi ülke içinde yerlerinden edilmiş durumdadır. İç savaş, kıtlık ve hastalıklar toplam nüfusun yüzde 80’ini etkilemiştir. İç savaşta ölenlerin sayısının 400 bin kişinin üzerinde olduğu tahmin edilmektedir.

Salgın Hastalıklar

Ebola: Güney Sudan’da daha önce 1976, 1979 ve 2004 yıllarında ebola salgınları yaşanmıştır. Ülke, ebola salgını risk alanındadır.

Kolera: Yılın her döneminde kolera riski bulunmakla birlikte özellikle yağışlı sezonda (Nisan-Ekim ayları arası) sellerin yarattığı durgun sular nedeniyle kolera riski artmaktadır. Ülke çapında kolera denetimleri sürmektedir.

Sıtma: Yağmur mevsiminin başlaması ile sıtma vakaları artmaktadır. Ölümlerin çoğunluğu hamile kadın ve çocuklardır.

HIV/AIDS: Sağlık Bakanlığı ülke genelinde HIV/AIDS rakamlarını verememektedir. Öte yandan, özellikle güney bölgelerinde yaklaşık 2 milyon kişinin HIV virüsü taşıdığına ilişkin kesin olmayan tahminler bulunmaktadır.

Sarıhumma: Güney Sudan sarıhumma salgını bölgesindedir. Aşısı zorunludur. Veri yayınlanmamaktadır.

Gine Kurdu: Güney Sudan Gine (parazit) Kurdu salgını bölgesi ve merkezindedir. WHO tespitleri dünyadaki Gine kurdu vakalarının yüzde 70’inin Sudan-Güney Sudan bölgesinde oluştuğu yönündedir.

Güney Sudan’a seyahat edecek vatandaşlarımızın seyahatlerinden en az 10 gün önce sarıhumma aşısı yaptırmaları ve Güney Sudan'a varışlarından azami 96 saat önce güvenilir bir sağlık kuruluşunda yapılmış, İngilizce dilinde hazırlanmışCovid-19 negatif PCR test sonuçlarını ülkeye girişte kağıt çıktı olarak ibraz etmeleri gerekmektedir. Vatandaşlarımızın seyahat öncesinde hepatit A, hepatit B, tifo, tetanoz, difteri, boğmaca, çocuk felci, menenjit ve kızıl-kızamık-kabakulak aşılarını yaptırmaları kesinlikle tavsiye edilmektedir. Ayrıca, Güney Sudan’da kısa süre kalacak olan vatandaşlarımızın bir uzman hekime mutlaka danışarak sıtma ilacı kullanmaları yararlı olacaktır.